Gospodarowanie i rynek I

ZARZĄDZANIE ENERGIĄ – PRZEMYSŁ W POLSCE Sytuacja na rynku energetycznym w Polsce wpływa na warunki gospodarowania przedsiębiorstw. Energia jest ważnym elementem przy planowaniu i modernizacji w sektorze przemysłowym oraz przy wyznaczaniu kosztów. Znaczne kwoty kierowane do energetyki wpływają na jakość i efektywność pozyskanej i sprzedanej energii. W Polsce głównym paliwem energetycznym jest węgiel, niestety jest on zaliczany do „brudnych” źródeł. Pozyskanie energii z węgla nie pozwala na wprowadzenie wielu technologii i technik produkcji. Kraje zachodnie dla przemysłu elektronicznego czy FMCG wykorzystują gaz ziemny o znacznie lepszych parametrach. W branży spożywczej często wykorzystuje się również OZE jako czyste źródło energii o korzystnych parametrach. W Polsce czyste technologie są projektem na wiele lat. EFEKTYWNOŚĆ GOSPODAROWANIA DLA MSP Działania na rzecz ekologii i efektywności gospodarowania są oceniane przez uczestników jako niezbędne i praktyczne. W ramach programu Czysty Biznes przeprowadzono badania w sektorze MSP, aby ocenić świadomość ekologiczną firm w kraju. W roku 2010 ponad 95% firm deklarowało, że ekologia jest ważnym elementem pracy i polityki firmy. Ponad połowa deklaruje chęć do inwestycji w tej dziedzinie. Od kilku lat udział przedsiębiorstw w projektach dla ekologii rośnie, głównie są to wydatki technologiczne i organizacyjne. Dla przedsiębiorców ważne jest, aby inwestycja dotyczyła działów związanych ze sprzedażą. Większość firm przy ocenie inwestycji bierze pod uwagę wpływ na środowisko. W ten sposób przedsiębiorstwa mogą uniknąć znacznych obciążeń finansowych (opłaty na środowisko), równocześnie wprowadzają innowacyjne i trwałe techniki oraz technologie. Ekologiczna produkcja jest programem dla całej UE, polskie firmy stają się dzięki ekologii konkurencyjne na tym rynku. Równocześnie nowoczesna gospodarka wymaga modernizacji maszyn i urządzeń do produkcji oraz wprowadzenia efektywnego wykorzystania zasobów ( w tym energii). Nowe źródła energii (gaz i OZE) pozwolą na produkcję lepszych jakościowo produktów oraz na zastosowanie różnych technologii produkcyjnych. MSP W 2010 - WPŁYW NA ŚRODOWISKO Około 40% firm ocenia zużycie energii jako główny element wpływu na środowisko. Od kilku lat jednak wzrasta liczba firm, które prowadzą stały monitoring wykorzystania energii (wzrost o 10% w ciągu czterech lat). Obecnie jest to ponad 80% firm. Ponad połowa respondentów z sektora MSP ocenia ekologię za istotny element marketingu i wizerunku firmy. Ponad 60% badanych przedsiębiorstw w ostatnich latach wprowadzało zmiany dla ochrony środowiska, głównie były to inwestycje w zmniejszenie zużycia energii (70% badanych). Główne motywy inwestycji to: obniżenie kosztów (76% respondentów), poprawa warunków środowiska oraz wizerunek (55%). Obecnie obowiązujące prawo wymaga znacznych nakładów finansowych w zakładach produkcyjnych, 43% badanych wprowadzało zmiany, aby utrzymać firmę na rynku. Jednak około 40% firm ocenia inwestycje dla środowiska jako szanse na wzmocnienie i poprawę pozycji na rynku. Źródło: Badania Fundacji Partnerstwo dla Środowiska - „Problemy zarządzania środowiskiem w MSP 2010” Firmy biorące udział w badaniu za główną przeszkodę przy wprowadzaniu nowych, innowacyjnych technologii przedstawiły brak środków finansowych (ponad 65%) oraz wysokie koszty wdrażania (61%). Istotną przeszkodą jest problem wyboru odpowiedniego współpracownika oraz ryzyko wprowadzania nowych technologii. Źródło: Badania Fundacji Partnerstwo dla Środowiska - „Problemy zarządzania środowiskiem w MSP 2010” Około 10% badanych firm wprowadziło system zarządzania środowiskiem ( w tym energii), kolejne 10% planuje zmiany tego typu. Większość jednak wprowadziła politykę na rzecz ochrony środowiska, ponad 60% planuje działania na rzecz poprawy warunków środowiska. Dla firm najważniejsze jest zmniejszenie zużycia energii, estetyka otoczenia oraz gospodarowanie wodą (ponad połowa badanych). Ponad 40% przedsiębiorstw uważa inwestycje proekologiczne za niezbędne i praktyczne. Źródło: Badania Fundacji Partnerstwo dla Środowiska - „Problemy zarządzania środowiskiem w MSP 2010” Ponad 80% firm popiera wprowadzenie systemu weryfikacji technologii, ocena powinna dotyczyć zgodności z parametrami podanymi przez producenta oraz wpływu na środowisko. Przedsiębiorstwa za najważniejsze źródło informacji przedstawiają spotkania targowe i konferencje (ponad 45% firm). Około 10% badanych najwyżej ocenia centra transferu technologii, kolejne 10% placówki naukowo-badawcze. Działania informacyjne tj. edukacja, programy konsultacji oraz doradztwa są podstawą dla sprawnego zarządzania firmą. Zarządzanie firmą wymaga odpowiedniej polityki gospodarowania zasobami oraz technik gospodarowania odpadami. Wprowadzone w Polsce wymogi dotyczące ochrony środowisko to wyzwanie dla kadry firm oraz instytutów gospodarczych i biznesowych. Programy proekologiczne w dużym stopniu opierają się na innowacjach i modernizacji. Firmy niechętnie wprowadzają tak ryzykowne zmiany. Działania sektora naukowego, technicznego i edukacji jest wsparciem dla zmian. Obecnie firmy sektora MSP za najważniejsze oceniły innowacje i zmiany gospodarowania zasobami (również energią) oraz ograniczenie zagrożeń dla środowiska (ważne jest ograniczenie zużycia energii i OZE). Zmiany w procesie produkcji są długofalowe, dotyczą wielu aspektów działania firm produkcyjnych i usługowych. Celem jest ograniczenie kosztów oraz wejście i pozycja na innowacyjnym rynku. Ograniczenie zagrożeń dla środowiska pozwala na znaczne ograniczenie wydatków (opłaty, kary i wynagrodzenie dla współpracowników) oraz wprowadzenie firmy na szerszy rynek w kraju i za granicą. Odrzucenie zmian jest kosztowne, negatywnie wpływa na pozycje wśród konkurentów, współpracowników i klientów. Trendy rynkowe są wyraźne i trwałe – ekologiczna produkcja jest programem na wiele następnych lat. Zarówno przedstawiciele firm jak klienci uważają te zmiany za konieczne i korzystne. WARUNKI NA RYNKU Aby ubiegać się o premie na inwestycje dla oszczędności energii firma musi być oceniona pod względem aktywów (środki jakimi dysponuje, należności oraz zapasy). Realizacja inwestycji oraz kwota dofinansowania jest oceniana poprzez kilka czynników. Najczęściej wykorzystuje się kilka wskaźników –czasu realizacji inwestycji i czasu zwrotu z inwestycji oraz kryteria porównawcze wkładu i korzyści. Głównie są to wskaźniki finansowe: przepływów finansowych, obrotu czy zysku i dochodu. Aby ocenić dany projekt wprowadza się system oceny porównawczej: wobec innych form zysku z zainwestowanego kapitału (kredyty, leasing) lub firmy po modernizacji i bez modernizacji. Przedsiębiorstwa często opierają się na danych o firmach zmodernizowanych i ich wynikach (Dobre Praktyki Rynkowe). Obecnie firmy i jednostki finansujące wprowadzają i wykorzystują dane o ryzyku inwestycji. Ocena wrażliwości opiera się na oszacowaniach i prognozach obciążeń dla firmy wynikających z modernizacji. Opis najsłabszych działów w firmie jest niezbędne dla pełnego obrazu przedsięwzięcia, dla podjęcia odpowiednich kroków zapobiegawczych. Inwestycje muszą być oceniane całościowo, przy uwzględnianiu wszystkich kosztów i korzyści. Plany i modernizacje budowane w ten sposób są rzetelne i praktyczne. Poprawa warunków gospodarowania firm opiera się o działania badawcze i rozwojowe. Wprowadzenie energooszczędnych technologii i projektów budowlanych jest możliwe dzięki transferom rozwiązań technicznych, oferty produktowej oraz systemów zarządzania i kierowania procesem produkcji oraz gospodarowania zasobami. Projekty tego typu są pracochłonne i wymagają odpowiedniej kadry i nakładów finansowych. Realizacja odbywa się poprzez konsorcja, stowarzyszenia i klastry nastawione na innowacyjność, ochronę środowiska i ograniczenie zużycia energii podczas produkcji. Dofinansowanie jest propozycją Ministerstwa Nauki i Informatyzacji, najczęściej dotyczy zorganizowanych centrów technologicznych czy parków technologicznych. Jednostki te uzyskują coraz większy wpływ na sektor przemysłowy i biznesu. Obok działań badawczych i wdrożeniowych proponują szkolenia, seminaria i spotkania mające na celu prezentacje urządzeń i maszyn dla innowacyjnej, oszczędnej i wydajnej produkcji. Przedstawiane są urządzenia pomiarowe i kontrolne oraz rozwiązania IT dla zarządzania firmą, procesem produkcji i zasobami. DOSTOSOWANIA DO WYMOGÓW OCHRONY ŚRODOWISKA Narodowy Fundusz Ochrony środowiska i Gospodarki Wodnej jest zaangażowany w finansowanie na rzecz ochrony środowiska. Instytucja ta udziela pomocy publicznej dla efektywnego gospodarowania zasobami (w szczególności zasobami naturalnymi i energią) w sektorze Małych i Średnich Przedsiębiorstw. Środki są kierowane do przedsiębiorstw, które muszą wprowadzić standardy BAT (Najlepsze Dostępne Techniki). Modernizacja technologii i zmiany w procesie wykorzystania zasobów są ukierunkowane na zmniejszenie zapotrzebowania na energię oraz wprowadzenie technik dla ograniczenia zanieczyszczeń środowiska. Techniki te musza spełniać wymogi efektywnego wykorzystania zasobów, w tym energii. Często są to tzw. urządzenia końca rury, czyli urządzenia zewnętrzne (ich instalacja nie zmienia procesu produkcji i technologii produkcji). Techniki BAT określają również wymagania wobec instalacji urządzeń do recyklingu, oczyszczania odpadów oraz wymagania wobec magazynowania substancji po produkcyjnych. Przedsiębiorstwa muszą uwzględnić wymagania oszczędnego gospodarowania energią w tych inwestycjach. Obecnie Narodowy fundusz wprowadza kilka znaczących projektów: System Zielony Inwestycji (GIS), Dofinansowanie do kolektorów Słonecznych oraz finansowanie OZE. Program GIS opiera się na międzynarodowych ustaleniach w zakresie emisji zanieczyszczeń oraz technik i technologii służących Czystej Produkcji i Czystej Gospodarce. Kraje uczestniczące w programie CDM (mechanizm czystego rozwoju) wprowadzają zmiany dla umacniania efektów proekologicznych. Zgodnie z programem kraje zobowiązane do ograniczenia emisji obok stworzenia rynku handlowego prawami do emisji (wewnątrz kraju i poza) wprowadzają technologie, materiały i produkty oparte na oszczędności energii oraz racjonalnym gospodarowaniu zasobami. Polityka proekologiczna i międzynarodowa współpraca ma umożliwić przedsiębiorcą ograniczenie kosztów wynikających z emisji zanieczyszczeń i z opłat na rzecz środowiska. Zielone inwestycje są programem na wiele lat , wpieranym przez Ministerstwo Ochrony Środowiska. Celem jest wprowadzenie czystego systemu gospodarowania i produkcji, w oparciu o nowoczesne i innowacyjne technologie z krajów nastawionych na ekologiczną produkcję i gospodarowanie. Narodowy Fundusz udziela polskim firmom wsparcia dla transferu technik i technologii oraz wymianie doświadczeń z zakresu ochrony środowiska. Program dopłat na zakup i montaż kolektorów słonecznych jest skierowany do podmiotów usługowych i handlowych. Fundusz spłaca część kapitału kredytowego udzielonego przez bank. Firma musi przygotować kosztorys projektu oraz dokumenty techniczne dotyczące inwestycji oraz uzyskać odpowiednie pozwolenia i ekspertyzy budowlane. Po podpisaniu umowy z bankiem i wykonawcą podmiot kredytowany może wystawiać faktury w oparciu o kwotę dofinansowania, skierowaną do Funduszu. Po realizacji inwestycji oraz po otrzymaniu protokołu odbioru firma może się ubiegać o częściowy zwrot kosztów inwestycji i rozliczenie wydatków. Finansowanie OZE jest oparte o środki krajowe (NFOŚIGW, BOŚ, BGK, ARR) oraz zagraniczne (PO Infrastruktura i Środowisko, Fundusze Norweskie, Program Szwajcarki). Środki są zarządzane przez Jednostki Centralne (NFOŚIGW, ARR) oraz regionalne (RPO, PROW) poprzez mechanizm dotacji, kredytu, pożyczki oraz dopłaty do kredytu. Do zadań finansowanych w sektorze przedsiębiorstw należą: inwestycje modernizacyjne przy wytwarzaniu energii lub nowe inwestycje w produkcje energii m. in. OZE i kogeneracja. Finansowane są również inwestycje w instalacje solarne , termomodernizacje i energetyczne wykorzystanie zasobów geotermalnych i biomasy. Ministerstwo Gospodarki finansuje projekty produkcyjne w zakresie urządzeń i maszyn wykorzystujących OZE. Agencja Rynku Rolnego prowadzi program wykorzystania OZE przy produkcji i przetwórstwie rolnym na rynki bioenergii. W ramach pracy Agencji Rozwoju Obszarów Wiejskich wprowadzane i finansowane są projekty dla obniżenia kosztów produkcji rolnej (m. in. OZE). Bank Gospodarstwa Krajowego oferuje do 16% wartości inwestycji na termomodernizacje (również zamianę źródeł energii na OZE). BGK zajmuje się zarządzaniem programem GEF (projekt efektywności energetycznej), udziela poręczeń kredytu bankowego na inwestycje energooszczędne (wkład kapitałowy z zagranicy). DOROTA SMOLEŃSKA